Auschwitz 2004

Reisverslag

Auschwitz

Ben Ali Libi

Op een lijst van artiesten, in de oorlog vermoord,
staat een naam waarvan ik nog nooit had gehoord,
dus keek ik er met verwondering naar:
Ben Ali Libi. Goochelaar.

Met een lach en een smoes en een goocheldoos
en een alibi dat-ie zorgvuldig koos,
scharrelde hij de kost bij elkaar:
Ben Ali Libi, de goochelaar.

Toen vonden de vrienden van Weduwe Rost
dat nederland nodig moest worden verlost
van het wereldwijd joods-bolsjewistisch gevaar.
Ze bedoelden natuurlijk die goochelaar.

Wie zo dikwijls een duif of een bloem had verstopt,
kon zichzelf niet verstoppen, toen er hard werd geklopt.
Er stond al een overvalwagen klaar
voor Ben Ali Libi, de goochelaar.

In 't concentratiekamp heeft hij misschien
zijn aardigste trucs nog wel eens laten zien
met een lach en een smoes, een misleidend gebaar,
Ben Ali Libi, de goochelaar.

En altijd als ik een schreeuwer zie
met een alternatief voor de democratie,
denk ik: jouw paradijs, hoeveel ruimte is daar
voor Ben Ali Libi, de goochelaar.

Voor Ben Ali Libi, de kleine schlemiel?
hij ruste in vrede, God hebbe zijn ziel.

Uit: Willem Wilmink, Je moet je op het ergste voorbereiden
Uitgeverij Bert Bakker

Scheveningse jongeren naar het voormalig concentratiekamp Auschwitz in Polen

18 personen, Scheveningse jongeren en hun begeleiders gaan woensdagmiddag 20 oktober per trein naar Auschwitz-Birkenau in Polen.
Deelnemers zijn jongeren in de leeftijd van 14 tot 21 jaar, komend uit de wijken Duindorp, Havenkwartier en het Geuzenkwartier. De begeleiding van de reis is in handen van Raymond van Bohemen en Najoua Barkin, jongerenwerkers van Welzijn Scheveningen.
De reis duurt 4 dagen en is georganiseerd om de jongeren meer inzicht te geven in de gruwelijkheden van het Nazi-regime.

Het geld voor de reis komt van de Gemeente Den Haag. De gemeente stelt dit beschikbaar in het kader van het programma Wonen en Wijkveiligheid in het stadsdeel Scheveningen. De gemeente en Welzijn Scheveningen vinden deze reis belangrijk omdat de jongeren in het voormalig concentratiekamp met eigen ogen kunnen zie hoe afschuwelijk het Nazi regime was en welke methodes van onderdrukking en uitroeiing zij erop na hielden.

Een rondleiding van 5 uur door Hollands sprekende overlevenden
In het concentratiekamp Auschwiz Birkenau worden de jongeren in kleine groepjes rondgeleid door Hollands sprekende gidsen die zelf het kamp heben overleeft. Voor opsplitsing is gekozen om gemakkelijker discussies tussen de jongeren en de ouderen te krijgen. Vorig jaar heeft met succes een soortgelijke reis plaatsgevonden naar het concentratiekamp Sachsenhausen. Toen bleek hoe weinig de Scheveningse jongeren op de hoogte waren van de praktijken van de Nazi's en hoe groot de behoefte onder hen was om precies te weten hoe zo'n kamp georganiseerd was.

Logeren in de jeugdherberg van Krakow
De jongeren logeren in de jeugdherberg van Krakow een stad zo'n drie kwartier reizen (ook weer per trein) van Auschwitz. Op een van de avonden zal er contact zijn met een groep ouderen uit Nederland die als oud concentratiekampslachtoffers het kamp bezoeken. Ook zal de stad bezocht worden. Daarnaast wordt zaterdag een bezoek gebracht aan de zoutmijnen. Hier hebben in de 2e wereldoorlog de dwangarbeiders onder zeer onmenselijke omstandigheden gewerkt.

Waarom organiseren wij deze reis?
Het is bekend dat jongeren soms aantrekkingskracht voelen tot fascistische of racistische organisaties. Ook kalken zij soms leuzen of een hakenkruis op muren. Als je met deze jongeren doorpraat blijkt vaak dat zij geen idee hebben wat een hakenkruis voor ouderen betekent. Vaak hebben ze alleen in geschiedenisboekjes iets gelezen over de tweede wereldoorlog. Voor hen heeft de 2e wereld oorlog zo'n zestig jaar geleden plaats gevonden. Om de achterstand in kennis in te halen blijkt zo'n reis goed te werken. Enkele deelnemers van de reis van vorig jaar vertelden ons achteraf nooit meer een hakenkruis te kladden.

Ook de ouderen van Scheveningen betrekken wij erbij
Na terugkomst van deze reis is het de verwachting (en ervaring) dat de interesse in de gebeurtenissen uit 2e wereldoorlog zal toenemen.
Om wat dichter bij huis te blijven hebben wij daarom contact gezocht met ouderen die in Scheveningen de 2e wereldoorlog hebben meegemaakt en daar wat over willen vertellen. Deze ouderen komen net als de jongeren ook veelvuldig in Buurtcentrum De Mallemok als biljarter of als oud visser/zeeman.


Meer informatie over Auschwitz? zie:  http://www.auschwitz.nl/


Reisverslag

20 oktober. Jongeren naar krakow vertrokken
Stipt op tijd vertrok de trein vanaf het Haags CS richting Polen. UItgezwaaid door ouders, kennissen en andere belangstellenden, vertrokken de jongeren en hun begeleiders naar Krakow en Auschwitz. Iedereen was in opperbeste stemming. Verzamelplaats van de groep was de Burgerking in het Centraal Station, een goed gekozen plek: veel jongeren haalden hier nog snel even een vette hap om er zeker van te zijn dat er onderweg geen honger zou worden geleden.

Ebby de Rotterdamse vrijwilliger
Bezoekers die deze site al langer volgen kennen Ebby. Hij was deze zomer één van de Rotterdamse jongeren die mee is geweest naar Haranglab in Roemenië. Tijdens deze reis, die mede begeleid werd door onder andere Raymond en Rik (als vrjiwilliger) is de groep intensief gefilmd door de professionele filmploeg van Jan (camera) en Debby (regie). De film van Jan en Debby is op een haar na af, maar de slotscéne moest nog worden gefilmd. Deze laatste beelden waren het vertrek van van Ebby als kersverse vrijwilliger bij Welzijn Scheveningen. 

Ebby vindt het jongerenwerk zo interessant dat hij besloten heeft om als vrijwilliger ervaring te gaan opdoen. Later wil hij er misschien ook zijn brood mee verdienen. Raymond kent Ebby inmiddels goed en heeft veel vertrouwen in hem. Jan en Debby wilden de start van de carriere als beginnend jongerenwerker beslist meenemen in hun film over de Rotterdammers. Wij hopen dat ook u deze film zult gaan bekijken. De uitzendingen van deze NPS-documentaire 'Hoezo kansloos' zijn op de zondagen 14, 21 en 28 november en 5 december, telkens van 16.30 tot 17.00 uur op Nederland 3.

Nog een reden dat Ebby mee is gevraagd
Ebby is een jongen met een zwarte huidskleur. Hij is geboren op de Antillen maar woont al jaren in Nederland. Sommige blanke Hollandse jongeren hebben (voor)oordelen over donkere jongens als Ebby. In de discussies over racisme die deze dagen met de jongeren zal worden gehouden zijn wij zeer benieuwd naar de ervaringen en inbreng van Ebby.

21 oktober. De nachttrein gemist!
Vrolijk telefoontje van Raymond naar het thuisfront. Op weg naar Krakow bij het overstappen door een trage metro de nachttrein in Berlijn gemist. De groep pakt het laconiek op en men ging op zoek naar een jeugdherberg voor een overnachting. Het missen van de trein heeft wel als gevolg dat ze een halve dag later in Krakow aan zullen komen. Gelukkig zijn er op deze reis een paar ervaren Roemenie-gangers mee. Zij weten uit ervaring wat vertragingen en tegenslagen zijn. Ze passen zich aan en lachen erom. Raymond deelde nog mee dat niemand zich zorgen moet maken. De groep blijft bij elkaar, men heeft lol en ze komen alleen wat later aan.


Krakow by night

21 oktober. Vanavond laat aankomst Krakow
Door het missen van de trein naar Krakow moest de groep overnachten in Berlijn. Gelukkig kent men Berlijn, vorig jaar was een soortgeijke groep er geweest in verband met een bezoek aan concentratiekamp Sachsenhausen. Om 2 uur in de nacht kon men eindelijk slapen in een jeugdherberg. De nachtrust was vrij kort; om half 8 was het ontbijt. Daarna weer op weg naar het station. Om 14.30 uur zijn de jongeren vertrokken naar Krakow. Men komt daar om ongeveer 22.00 uur aan in het hotel.

22 oktober. Eindelijk naar Auschwitz
Vrijdagochtend hebben wij Raymond en Najoua aan de telefoon gehad. Ze zaten net in een 'lijnbus' met Hollandse, Poolse en Engelse toeristen vanuit Krakow naar het vernietigingskamp Auschwitz. "Wij praten hier in de bus met iedereen en het gaat steeds over wat ons te wachten staat in het kamp. Er zitten ook veel oudere mensen in deze bus, zelfs oud kamp overlevers."
"Gisterenavond zijn we Krakow in geweest. Het is een mooie oude stad. Het hotel is eenvoudig, het warme water was vanochtend op. Koud douchen dus. Nu gaan we naar het kamp voor een rondleiding van zo'n 5 uur. Morgen gaan we naar de zoutmijnen. Daar hebben gevangenen onder barbaarse omstandigheden moeten werken."
Najoua vertelde dat de sfeer in de groep goed is, ondanks het wachten op stations. Ze geniet van de busreis Krakow/Auschwitz: "Het is hier een ruig en afwisselend landschap, veel bergen en bossen en de winter is hier veel verder dan in Nederland. Het gras is hier al bruin".

23 oktober. Heerlijk in het zonnetje op een terras in Krakow.
Raymond: " We zitten nu (zaterdag 12.00 uur) op een terras in het zonnetje. Het is hier bloedheet, zo'n 20 graden. Vanochtend heeft een gids ons de oude joodse wijk laten zien, vanmiddag gaan we lekker wat slenteren door de stad."

Wat hebben jullie gisteren gedaan in Auschwitz? "Tot een uur of half zeven hebben we een indrukwekkende rondleiding gehad. Doordat we een dag later waren dan afgesproken, hadden wij helaas geen Nederlands sprekende gidsen, maar twee Engelsen. Met wat vertaalwerk kwamen wij er goed uit. 

Na het bezoek aan Auschwitz zijn we naar een Pools restaurant geweest en daarna naar de jeugdherberg. In de avond hadden we een afspraak met een oudere Hollandse heer die hier woont. Met hem hebben we verder gepraat over Auschwitz. Hij was behoorlijk oud en kon niet zo snel meer reageren op al de vragen en opmerkingen van de groep. Wij moesten rekening houden met zijn leeftijd en conditie en hebben het kort moeten houden. De groep heeft daarna tot diep in de nacht doorgepraat over van alles en nog wat, maar vooral over kamp Auschwitz. Om 3 uur, half 4 gingen wij naar bed."

En hoe gaat het onderling? Raymond: "Er zijn totaal geen spanningen binnen de groep, alles gaat goed. Om 9 uur vanavond moeten we de trein halen naar Berlijn. En dit keer gaat het overstappen lukken! We hebben geen zin om weer uren op perrons te wachten."
Wanneer kunnen wij jullie verwachten? "Zondag om 15.44 uur komt onze trein aan op Hollands Spoor. Als we toch vertragingen oplopen, bellen we vanuit de trein."

zondag 24 oktober, 13.00 uur. Geen vertragingen.
Raymond belt ons vanuit de trein. Ze rijden in de grensstreek van Duitsland met Nederland. Hij klinkt blij: "We hebben deze keer geen fouten gemaakt en er zijn geen vertragingen. Het is wel een vermoeiende reis want we hebben geen slaapplaatsen. De hele nacht hebben we discussies gehad over wat we in Auschwitz hebben gezien en waarom mensen toen zo met elkaar zijn omgegaan. Ook leest iedereen nu de 2 boeken die wij hebben gekocht over het concentratiekamp. Er zitten veel foto's in en wij zijn de toenmalige situatie aan het vergelijken met de digitale foto's die wij zelf hebben gemaakt"
"Iedereen heeft op school geschiedenisles gehad en we wisten uiteraard van te voren van de kampen, maar nu wij er zijn geweest en gezien hebben hoe groot het daar was, is alles anders. Wij zijn erg onder de indruk."


Persoonlijk verslag excursie Auschwitz en Krakow 
van 20 t/m 24 oktober 2004

Woensdag 20 oktober. Vertrek en over het missen van een trein
Om half 2 afgesproken voor de Burger King op het centraal station met een uur speling zodat alles en iedereen op tijd zou zijn! Toch zijn er natuurlijk altijd weer mensen die 5 minuutjes voor tijd aan komen rennen omdat ze nog ff snel een noodpaspoort moesten regelen! Na een klein opstootje met een van de ouders en wat vervelende jeugd die liepen te etteren voor de NPS camera die mee was om Ebby bij het vertrek te filmen, kon de reis beginnen!

Het zou een hele toer worden, 17 uur in de trein met her en der een overstap en als alles liep zoals het zou moeten lopen! Van Den Haag naar Amersfoort en daar overstappen op de trein naar Berlijn. Een rit van 5 uur waarin de nodige broodjes ei (met dank aan Danny en Mandy, die er maar liefst 26 bij zich hadden) chips en snoep werden verorberd. Aangezien het schema erg strak was moesten we rennen om de metro te halen die ons naar Berlijn Lichtenstein zou brengen, waar we op de nachttrein zouden stappen. Die metro was iets vertraagd met het gevolg dat we op een haar na de nachttrein miste! We kwamen aan bij het perron en Rick Koch vroeg nog vriendelijk of dit de trein was naar Warschau, die vent knikte ja, en zwaaide vervolgens vriendelijk gedag terwijl hij voor onze neus weg reed!!!!!!!

Dit was dus echt klote! Tja, want daar sta je dan om 22.00 uur in Berlijn met de wetenschap dat de volgende nachttrein pas 24 uur later vertrekt! Ik hoef de reacties niet te vertalen op papier denk ik, want een ieder begrijpt hoe vertiefd iedereen was! Vervolgens zijn er 3 man van de groep op zoek gegaan naar een betaalbaar hotel in de buurt terwijl de rest van de groep op het station wachtte! Helaas kwamen ze zonder slaapplaats terug, waarna er besloten werd om naar de jeugdherberg te gaan waar de groep verleden jaar ook is geweest.

Hier was ook geen plek maar we kregen een adres waar we wel terecht konden. Een stukkie lopen en dan met de metro naar de herberg. Maar natuurlijk reed die metro niet meer om 1 uur in de nacht. We hadden weer vette pech en konden gaan lopen! Het was ongeveer 6 kilometer en geloof me, dat is niet makkelijk als je loopt met allerlei tassen en zakken. Bijna iedereen had wel last van de schouders, behalve Jan Schaap, die had last van een trek arm! Om 2 uur waren we dan eindelijk bij de jeugdherberg waar we voor een paar uurtjes toch nog 30 euro p.p. konden betalen! Maar een bed was erg welkom en al snel lag iedereen te slapen!

Donderdag 21 oktober. Op weg naar Krakow.
Piep, piep, piep, rond 7.30 ging voor iedereen het wekkertje weer! Voor 9 uur moesten we hebben ontbeten in het 'restaurant' dus dook iedereen onder de douche! Letterlijk en figuurlijk, want Mike maakte naakt een doodsklap in de gang! Na het ontbijt zijn we op pad gegaan om alsnog in Krakow te kunnen eindigen. Weer metro in, metro uit, met vermoeide voetjes en beurse schoudertjes en met nog steeds alle bagage!
 Op het station is er iemand naar huis gestuurd die zich, helaas, niet aan de gemaakte afspraken wilde houden. Gelukkig begreep de groep het hoe en waarom en was de sfeer verder goed. 

Na veel heen en weer geren hadden we dan toch een trein naar Warschau en na weer een overstap zaten we dan eindelijk in de goede trein naar Krakow. Maar jeetje, wat een ellende, de trein was echt overvol. Iedereen lag her en der verspreid tussen de tassen op de tussenstukken of in de bar van de trein. De stemming was eerst wat bedrukt maar langzaam werd het erg gezellig. Er werden spelletjes gespeeld die leken op het spel 'get the picture', alleen dan een wat jeugdigere versie. Het heette raad de uitdrukking, en de meest schunnige variaties kwamen voorbij. De trein reis duurde en duurde, maar na 6 uur kwamen we eindelijk aan. Na weer een flinke wandeling (ong. 45 min. met al onze spullen) kwamen we bij de jeugdherberg en na wat gestoei en geren was het rond half 2 stil!

Vrijdag 22 oktober. Eindelijk Auschwitz
Na een gigantisch (!!!!) ontbijt spoedde we ons naar de bus die ons naar Auschwitz zou brengen. Omdat het ontbijt dramatisch was,  bestelden sommigen nog even een schnitzel met frites die in de bus werd opgegeten. Na een rit van 1,5 uur kwamen we aan in Auschwitz. 

Verdeeld in 2 groepen vertrokken we voor de rondleiding met een gids. Eerst door kamp Auschwitz 1 waar het museum was. Daar lagen duizenden schoenen, tandenborstels, kleren, babykleertjes, brillen, protheses, en kilo's afgeschoren haar die de Duitsers gebruikten om daar jute van te weven voor de troepen. Erg indrukwekkend waren ook de foto's van de eerste mensen die daar zijn vergast! Na 2 uur zijn we naar het andere kamp gegaan, kamp Birkenau, dat 3 km verderop ligt. 

We kregen een rondleiding langs de barakken waar de latrines en de slaapplaatsen waren. Vervolgens via het spoor, waar de joden bij aankomst werden geselecteerd, naar de ruïnes van de gaskamers en het monument. Iedereen heeft hier wel even stil gestaan bij wat hier allemaal is gebeurd. Ook werden er veel vragen gesteld. Om 5 uur zat het erop en hebben we de bus terug gepakt.

Vervolgens hebben we een tijdje door de stad geslenterd op zoek naar een restaurant waar we een hapje konden eten. Dat was nog niet zo makkelijk. Het ene restaurant had geen plek, die lustte dit niet, een ander weer dat niet, en uiteindelijk zijn we beland in een Pools restaurantje waar niemand wist wat ie uiteindelijk op zijn bord gekregen heeft. Na de maaltijd stond er een rondleiding gepland met een gids door de joodse wijk. Na veel heen en weer gebel hadden we haar eindelijk gevonden. Maar helaas, door het late tijdstip (21.00) durfde onze gids het niet meer aan om door de wijk te lopen. Het schijnt daar in de avonduren namelijk erg gevaarlijk te zijn. We kregen toen een geïmproviseerde rondleiding door het centrum van Krakow, ook erg mooi. Na aankomst in de herberg zijn er verschillende discussiegroepjes ontstaan waar het er soms hard aan toe ging. Discussiepunten waren discriminatie, kamp Auschwitz, kleding en natuurlijk seks. Sommige waren pas om half 4 klaar met discussiëren!

Zaterdag 23 oktober. Weer naar huis
Na voor sommige een kort nachtje, was het om 8 uur opstaan voor het ontbijt. Gepland stond eigenlijk een bezoek aan de zoutmijnen maar omdat we niet weer een trein wilde missen, is besloten de stad verder te bekijken. We verdeelden ons in groepjes, zo kon iedereen doen wat ie wilde. Er werd gewinkeld, kerken bezichtigd, rondtoertjes met een golfkarretje gemaakt en terrasjes gepikt. Het was een mooie, warme dag en na vele uren wandelen hadden we afgesproken in de Pizza Hut. Zelfs Jan Schaap lustte ineens pizza! Na het eten snel naar de herberg om onze tassen te halen en ons gespoed richting station. Gelukkig konden we nu de tram naar het station nemen, althans tot 2 haltes voor het station, omdat bepaalde mensen (ik noem jullie namen niet hoor, Rick, Jeffry en Jemain) riepen dat we eruit moesten, terwijl dat niet zo was! 

Nadat Mike vervolgens bijna was beroofd bij het sigaretten halen, kwamen we toch heelhuids aan op het station. We hadden een nachttrein naar Berlijn maar het zou weinig slapen worden omdat we helaas zitplaatsen hadden! De trein was overvol en men sliep her en der over mekaar heen. Na een lange nacht (van 21.20 tot 08.10) kwamen we aan in Berlijn waar we weer moesten rennen voor de trein. Wist je trouwens dat je van een helling beter kunt glijden op je buik dan rennen? Dit is uitgevonden door Jeffry!

In de trein nog een aantal maal verkast omdat we niet op de juiste stoel zaten en vervolgens aangekomen in Amsterdam en direct de trein naar Den Haag genomen. Om 15.45 kwamen we heelhuids en met zijn allen aan en kunnen we terugkijken op een geslaagde maar vermoeiende trip!

Astrid